چاپ برجسته چیست و چگونه انجام می شود؟

چاپ برجسته، رلیف یا لترپرس به روشی از پروسه چاپ گفته می شود که از طریق دستگاه های متعدد روی سطوحی همچون کاغذ، فلز، پارچه و مقوا منتقل می گردد. سپس طرح مدنظر با روش کلیشه ای روی فرم چاپ به صورت برجسته نقش می بندد و به محض تغذیه این سطح با استفاده از مرکب بر اثر تماس و فشار، عمل چاپ شکل می گیرد. البته قبل از چاپ روی سطوح باید پروسه حروف چینی (دستی و ماشینی) و روش عکاسی (ساخت کلیشه سخت و ساخت کلیشه نرم) را انجام داد. سپس مرحله چاپ را به کمک ماشین های مسلح و ماشین های سیلندری به اتمام رساند.

مرحله قبل از چاپ برجسته

چاپ برجسته، اثری است که با کمک دستگاه های مختلف بر روی سطوحی مانند مقوا، کاغذ، پارچه و فلز صورت می گیرد. البته با پیشرفت تکنولوژی، صنعت چاپ با بهره مندی از ماشین های دیجیتال و کامپیوتر پروسه کار را راحت کرده است. بنابراین جهت ساخت فرم چاپ لترپرس از سطوح نرم یا سخت استفاده می شود که برای ایجاد برجستگی روی این سطوح با روش های مختلفی قابل اجرا می باشد. پس در این قسمت به نحوه ساخت فرم چاپ با روش های عکاسی و حروف چینی پرداخته می شود که از لحاظ اقتصادی و صنعتی بیشترین کاربرد را دارد.

حروف چینی در چاپ برجسته

یکی از متداول ترین و رایج ترین روش های ساخت کلیشه در چاپ برجسته همان حروف چینی است. این کار از طریق کمپوزیتور (حروف چین) در کمپوزینک دوم (حروف چینی) صورت می گیرد. البته کار حروف چینی در گذشته مستقیما با کمک دست انجام می شود. اما امروزه آماده سازی اکثر سفارشات با کمک ماشین بوده که حروف چینان باید از صفحه آرایی یک سابقه ذهنی داشته باشند. زیرا به محض مشاهده کوچکترین نقص نیاز است که در حروف چینی تجدید نظر شود و هزینه های زیادی در پی خواهد داشت. بیشترین کارایی حروف چینی در چاپ تقویم دیواری، چاپ تقویم رومیزی و چاپ بروشور می باشد.

روش عکاسی در چاپ برجسته

روش عکاسی در چاپ برجسته با هدف ساخت فرم های چاپ نرم و سخت به کار برده می شود. البته ضخامت و سختی کلیشه ها بر مبنای نقوش مدنظر و سطوح چاپی انتخاب می گردد. پس باکیفیت ترین این نوع فرم ها زمانی به دست می آید که پروسه برجسته سازی با کمک حکاکی لیزر انجام پذیرد. ولی امروزه روش عکاسی با توجه به صرفه اقتصادی بیشترین کارایی را دارد. بنابراین برای چاپ سررسید، چاپ کاتالوگ، چاپ سربرگ و چاپ ست اداری بهترین گزینه محسوب می شود. ناگفته نماند که روش عکاسی در چاپ لترپرس با ساخت کلیشه سخت و نرم امکان پذیر می باشد که به شرح زیر است.

ساخت کلیشه سخت

ساخت فرم کلیشه سخت در چاپ برجسته به شکل صفحات نازک از جنس آلیاژ و روی و با ضخامت 1.72-2mm می باشد. البته در مرحله نخست باید سطح فلز را با استفاده از ماده حساس به نور در تاریکخانه پوشاند. سپس به محض خشک شدن فیلم را روی سطح مدنظر قرار داده تا حالت وکیوم به خود بگیرد. حال مرحله نوردهی نیز صورت گرفته تا ماده حساس در نقاطی که نور از فیلم رد می شود را سخت نماید. بعد از اتمام زمان نوردهی بسته به حجم و شدت نور، مسافت منبع نور تا دمای محیط و سطح حساس تنظیم می گردد. در این مرحله باید از سطح فرم چاپ، فیلم را جدا کرده و شستشوی آن شروع شود.

عمل شستشوی سطح چاپ فرم چاپ برجسته از طریق ریختن حلال مناسب روی سطح و برس کشیدن آن انجام می شود. سپس سطحی از این ماده حساس که به نور برخورد نکرده به همراه فلز در مواد حل شده و روی فرم چاپی به شکل پودر ظاهر می گردد. البته بخش هایی از ماده حساس به محض برخورد نور منجر به تشکیل یک زنجیره مولکولی می شوند که از برخورد ماده حلال با فلز جلوگیری می کنند. به محض شست و شو، فرم چاپ به شکل برجسته نمایان خواهد شد.

ساخت کلیشه نرم

جهت ساخت کلیشه نرم در چاپ برجسته، مواد نرمی همچون فتوپلیمرها مورد استفاده قرار می گیرند. البته اغلب به شکل مایع یا جامد بوده که نوع جامد آن بیشترین کارایی را دارد. فتوپلیمر حاوی حساس کننده های یو وی نوری، مونرهای اشباع نشده و ماده سیال مرتجع هستند. این فتو پلیمر ها به آسانی در حلال های آبی قبل از قرارگیری در برابر نو یو وی قابل حل می باشند. زیرا به محض قرارگیری در معرض این نور واکنش ایجاد کرده و تولید زنجیره مولکولی به دنبال دارند که همچنان حالت خود را حفظ می نمایند.

مرحله چاپ برجسته

چاپ برجسته یکی از قدیمی ترین و در عین حال پرکاربردترین روش های چاپ به شمار می رود که در دو گروه ماشین های سیلندری و ماشین های مسطح تقسیم بندی می شود. پس در ماشین های مسطح از فرم های چاپی با جنس سخت و مسطح استفاده می گردد که دارای دو زیر گروه می باشد. یکی از این ماشین ها دارای فرم چاپی مسطح بوده که در حالت عمودی قرار می گیرند. سپس جهت چاپ روی یک سطح صاف و یکدست واقع شده که مهم ترین آنها ماشین های ملخی هستند. نوع دیگر این نوع ماشین ها دارای فرم چاپی مسطح بوده و با این تفاوت که به صورت افقی قرار می گیرند. بنابراین پروسه چاپ روی ماده قابل چاپ که روی سیلندرهای استوانه در حرکت بوده انجام می شود و ماشین های تخت زیر مجموعه این گروه است.

ماشین های سیلندری نیز جهت دستیابی به بیشترین تولید در مقایسه با ماشین های مسطح ساخته می شوند. بنابراین بهترین گزینه برای چاپ برجسته به شمار می روند. همچنین از فرم چاپ های نرم با توانایی انعطاف پذیری که اطراف سیلندر استوانه ای بسته شده به کار می روند. البته سیلندر این نوع ماشین ها وزن خیلی کمی داشته که حرکت دستگاه را تسریع می بخشد. ماشین های سیلندری به دو گروه تقسیم می شوند. نوع نخست آن، ماده قابل چاپ روی سطح مدنظر قرار گرفته و فرم چاپ نرم اطراف سیلندر استوانه ای را پوشش می دهد که ماشین مولتی کرافت در این گروه است. نوع دوم نیز فرم چاپ و ماده قابل چاپ روی سیلندر استوانه واقع شده که مهم ترین آنها ماشین های فلکسو و روتاری هستند.