توسط : چاپ سیلک از روش‌های قدیمی چاپ بر روی سطوح مختلف است اما به دلیل مزایا و امکانات خاص و متعددی که در اختیار صنعت چاپ قرار می‌دهد، هنوز هم کاربرد‌های گسترده‌ای دارد. از این نوع چاپ می‌توان برای ایجاد نقوش مورد نظر بر روی پارچه، سرامیک، کاغذ، فلز و… استفاده کرد و برای رسیدن به اهداف مورد نظر رنگ‌های متعددی (از نظر نوع) را به کار گرفت. چاپ سیلک با خاصیت دوام بالا و ماندگاری رنگ بر اساس شابلون‌سازی و کمک گرفتن از شابلون‌ها برای هدایت رنگ و ایجاد طرح عمل می‌کند و به دلیل چاپ مستقیم رنگ‌ها بر روی سطوح، از نظر جلوه چاپ هم خواص واقعی رنگ‌ها را به بیننده انتقال می‌دهد.
چاپ سیلک چیست و چه مشخصاتی دارد؟
چاپ سیلک یا اسکرین یا سیلک اسکرین یک روش چاپ است که در آن انواع رنگ و جوهر مستقیماً روی سطوح مورد نظر چاپ گذاشته می‌شود. عامل اصلی ایجاد طرح در این نوع روش چاپ شابلون یا کلیشه‌ها هستند و واسطه رنگ گذاری و چاپ بر روی سطوح هم در این سازوکار یک صفحه توری است که معمولاً از جنس پارچه مش ساخته می‌شود. به این صفحه توری یا قابی که تور در آن ثابت می‌شود، صفحه نمایش (اسکرین) گفته می‌شود و به همین دلیل چاپ سیلک که در لغت به معنای پارچه ابریشمی است، بیشتر با نام دقیق‌تر و جهانی چاپ اسکرین یا سیلک اسکرین شناخته می‌شود. در طی فرآیند‌های این نوع چاپ معمولاً برای هر رنگ از یک صفحه نمایش جداگانه استفاده می‌شود. رنگ گذاری هم اصولاً می‌تواند در دفعات متعددی انجام شود و خاصیت این روش را از حالت تک رنگ خارج کند.
محققان تاریخ و ریشه چاپ سیلک را در حدود ۱۰۰۰ سال پیش در چین و سازوکار‌های چاپ و ایجاد طرح و نقوش مختلف بر روی پارچه سراغ گرفته‌اند اما این روش تا قرن هجدهم میلادی وارد اروپا نشده است. چاپ اسکرین یا سیلک امروزه روشی شناخته شده و کاملاً متداول است و از ظرفیت‌های آن در موارد بسیار متعددی استفاده می‌شود.
چاپ سیلک اسکرین چگونه انجام می‌شود؟
برای درک بهتر سازوکار چاپ اسکرین یا همان سیلک، ترسیم ساده‌ترین وسیله این چاپ ضروری است. چاپ سیلک در ساده‌ترین شکل خود توسط یک چارچوب که درون آن با پارچه متخلخل (غالباً از جنس پلی استر یا فولاد ضد زنگ) پوشیده شده است، انجام می‌شود. این قاب یا اسکرین بر روی شابلون طرح قرار داده می‌شود. شابلون هم از قبل بر روی سطح مورد نظر قرار داده شده است. در خیلی از فرآیند‌های این نوع چاپ هم میز‌های نورانی در نظر گرفته می‌شود تا سطحی که قرار است چاپ بر روی آن انجام شود، به سطح از زیر نور بتاباند و فرآیند رنگ گذاری را دقیق‌تر کند.
به این ترتیب با سه لایه توری، شابلون و سطح چاپ مواجه هستیم. در مرحله اصلی چاپ سیلک، رنگ به میزان لازم درون قاب توری دار ریخته می‌شود و توسط یک تیغه یا کاردک بر روی تمامی قسمت‌های خالی طرح شابلون با یک حرکت رو به جلو و معکوس آن کشیده می‌شود. روزنه‌های متعدد توری هدایت رنگ را بر روی شابلون کنترل شده‌تر از حالت بدون واسطه توری انجام می‌دهد و این مسأله در کیفیت رنگ گذاری و یک دست پخش شدن و کنترل رنگ مؤثر است.
حرکت معکوس تیغه یا کاردک هم برای خارج کردن مقدار اضافی رنگ از روزنه‌های توری پس از خیس کردن سطح چاپ انجام می‌شود.
بعد از انجام و ایجاد پوشش لازم، ابتدا قاب اسکرین و توری و بعد شابلون از روی سطح برداشته می‌شود و اگر برای چاپ مراحل و رنگ‌های دیگری هم لازم بود، بعد از خشک شدن رنگ اولیه، به همان ترتیب قبل عمل رنگ گذاری دوباره تکرار شده و چاپ بعد از تکرار این فرآیند تکمیل می‌شود.
چاپ سیلک برای چه کاربرد‌هایی مناسب است؟
چاپ سیلک اسکرین به‌طور سنتی برای چاپ بر روی پارچه مناسب است. پارچه مهم‌ترین متریالی است که این نوع چاپ بر روی آن انجام می‌شود. این ترجیح تا اندازه‌ای به منشأ تاریخی این نوع چاپ و تا اندازه‌ای هم به مشخصات سازگار و متناسب خودِ پارچه با این روش مربوط می‌شود، اما کاربرد‌های دیگر آن را محدود نمی‌کند.
کاربرد ویژه‌تر چاپ سیلک اسکرین برای چاپ کردن طرح‌های جسورانه و گرافیکی هم تعریف شده است. در قرن بیستم با اوج گرفتن جنبش هنری موسوم به پاپ آرت هنرمندان بزرگی مانند اندی وارهول و فرانسیس گیل با استفاده از این روش آثار هنری بی‌نظیری خلق کردند و ابعاد کاربرد آن را گسترده‌تر کردند. به این ترتیب امروزه کاربرد‌های چاپ سیلک را بدون در نظر گرفتن خاستگاه تاریخی و کاربرد‌های ویژه و هنری آن نمی‌توان تعریف کرد.
از چاپ بر روی بادکنک گرفته تا چاپ بر روی تجهیزات تخصصی مانند مدار‌های الکتریکی و چاپ مسیر‌های هادی یا چاپ لایه‌های نازک سرامیکی به‌عنوان زیر لایه در مدار‌ها، در دامنه کاربری چاپ سیلک اسکرین قرار می‌گیرد و این گسترگی به‌خوبی ابعاد و خواص کاربردی این روش را نشان می‌دهد. عموم مردم نمونه‌هایی از این چاپ را می‌توانند در لباس‌های خود خصوصاً نقوش تی‌شرت‌ها و لیوان‌ها یا سایر ظروف چاپی مشاهده کنند. از این روش حتی ممکن است برای چاپ کارت ویزیت یا سایر اقلام تبلیغاتی هم استفاده شده باشد؛ به ویژه زمانی که این اقلام از متریالی به‌غیراز کاغذ ساخته شده باشند و ابعاد و جنبه‌های کیفیتی و نوستالژیک در آن‌ها برجسته باشد.
ویژگی‌های چاپ سیلک چیست؟
چاپ سیلک به شکل سنتی آن نسبت به روش‌های چاپ امروزی فرایندی زمان‌بر و وابسته به مهارت‌های فردی است و به همین دلیل معمولاً برای تهیه و چاپ اقلام ارزشمند‌ی که عامل تیراژ در آن‌ها چندان مطرح نیست، بهترین انتخاب است.
رنگ در چاپ سیلک اغلب ضخیم‌تر از سایر روش‌ها است و در نتیجه زنده‌تر جلوه می‌کند.
رنگ‌های مخصوص چاپ سیلک قابلیت ایجاد حالت‌های مختلفی مانند مات، براق، پفکی، بافت دار و غیره را دارد، بنابراین از این نظر قابلیت‌های متنوعی در اختیار کاربران چاپ قرار می‌دهد.
دستگاه‌های پیشرفته و امروزی چاپ اسکرین با الهام از روش سنتی و دستی، توانایی‌هایی همپا با سایر دستگاه‌های مدرن چاپ پیدا کرده است، چون صنعت امروزی چاپ به‌هیچ‌عنوان نمی‌تواند از مزایا و جلوه فوق‌العاده این شیوه چاپ گذر کند.
دیگر ویژگی برجسته چاپ سیلک دوام بالای نقوش ثبت شده است که هرچند به کیفیت و خواص ماده رنگ هم وابسته است، اما در کلیت کیفت بهتری ارائه می‌دهد.
